Zapewne po ostatnich tygodniach spędzonych na puszczaniu lekcji online, samodzielnemu uczeniu Dzieci, odrabianiu zadań domowych i wysyłaniu ich nauczycielom, wielu Rodziców myśli, że nie ma nic gorszego od nauki Dzieci w domu. Być może są też tacy, którzy zauważyli, że uczenie Dziecka w domu im odpowiada i zastanawiają się co zrobić by w przyszłości to kontynuować tyle, że bez udziału nauczycieli.
To co aktualnie się dzieje w związku z COVID-19 i zamknięciem placówek tak naprawdę nie ma nic wspólnego z „prawdziwą” edukacją domową – czyli nauką poza szkołą.
O tym czym jest edukacja domowa i jakie prawo przewiduje obowiązki w jej zakresie przeczytasz w poniższym artykule:
Co to jest edukacja domowa?
Edukacja domowa to realizowanie obowiązku wychowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego albo obowiązku nauki przez Dziecko poza szkołą, a konkretnie w swoim własnym domu. Bez nauczycieli, sprawdzianów, prac domowych i ocen. Nauczycielami są Rodzice i to oni decydują kiedy, gdzie i w jaki sposób uczą swoje Dziecko.
Kto decyduje o tym w jakiej formie ma odbywać się edukacja jego Dziecka?
Każdy Rodzic ma prawo do decydowania, w jakiej formie ma odbywać się edukacja jego Dziecka. Rodzice mają wybór. Mogą skorzystać z systemowej szkoły albo uczyć Dzieci w domu.
Czy osoby, które decydują się na nieposyłanie Dziecka do szkoły i uczenie Dziecka w domu we własnym zakresie naruszają prawo?
Oczywiście, że nie. Nauczanie domowe jest prawem Rodziców. Prawo do edukacji domowej wynika z ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2019 r. poz. 1481 t.j. z dnia 08 sierpnia 2019 r. z późn. zm.) oraz z ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. prawo oświatowe (Dz.U. z 2019 r. poz. 1148 t.j. z dnia 19 czerwca 2019 r z późn. zm.). Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa obowiązek wychowania przedszkolnego, obowiązek szkolny czy obowiązek nauki może być realizowany poza przedszkolem/szkołą w systemie tzw. edukacji domowej (art. 37 ustawy prawo oświatowe).
Czy edukacja domowa jest dla wszystkich?
Edukacja domowa to styl życia. Nie każdemu taki styl życia odpowiada zatem na pewno nie jest ona pod tym kątem patrząc dla wszystkich. Natomiast nie są przewidziane żadne ograniczenia choćby finansowe czy dotyczące wykształcenia Rodziców czy warunków lokalowych jakimi powinni Rodzice dysponować. Pod tym względem zatem jest ona dla wszystkich.
Co zyskują Rodzice?
Paradoksalnie więcej czasu. Czas edukacji staje się czasem dla Rodziny. To czas wspólnie spędzony, czas na budowanie relacji. Zwykle edukacja domowa występuje w domach, gdzie Rodzice świadomie chcą poświęcić się życiu rodzinnemu. Zwykle jedno z Rodziców nie pracuje, Rodzice pracują zdalnie albo korzystają z pomocy innych członków rodziny czy osób trzecich. I świadomie decydują się nie alternatywną formę nauczania. Zrealizowanie podstawy programowej zajmuje znacznie krócej niż trwa rok szkolny. W klasach młodszych Rodzice podają, że jest to ok. 3 miesięcy.
Dlaczego Rodzice decydują się na edukację domową?
Rodzice podejmują tę decyzję ze względu na wyznawane wartości rodzinne, ze względu na to że nie akceptują tego jak wygląda nauka w szkołach systemowych, a także w trosce o jak najlepsze wykształcenie swoich Dzieci. A poza tym – urlop niekoniecznie w lipcu i sierpniu, gdy wszyscy wyjeżdżają – kuszące, prawda? 😉
Na jakim etapie można rozpocząć edukację domową?
Na każdym. To znaczy decyzję o edukacji domowej może podjąć jeszcze przed rozpoczęciem „zerówki” – wówczas Dziecko od początku jest w edukacji domowej, ale możesz też zdecydować się na przeniesienie do edukacji domowej Dziecka, które już chodziło do przedszkola czy szkoły.
Jak długo można korzystać z edukacji domowej?
Od zerówki aż do matury.
Czy edukację domową zaczyna się wraz z rozpoczęciem roku szkolnego?
Można ją rozpocząć wraz z rozpoczęciem roku szkolnego, ale edukację domową można rozpocząć także w trakcie roku szkolnego.
Czy trzeba zapisać Dziecko do placówki by rozpocząć edukację domową?
Pierwszym krokiem jaki trzeba podjąć by móc w przyszłości rozpocząć edukację domową jest zapisanie Dziecka do szkoły/przedszkola. Dopiero po zapisaniu Dziecka do placówki, można złożyć wniosek o zezwolenie na edukację domową. Zatem by edukacja domowa byłą możliwa najpierw Dziecko musi zostać „standardowo” przyjęte do placówki.
Do jakiej placówki trzeba zapisać Dziecko? Czy musi to być szkoła najbliższa miejscu zamieszkania Dziecka?
Zgodnie z prawem szkoła, do której trzeba zapisać Dziecko musi znajdować się na terenie województwa, w którym zamieszkuje Dziecko. Nie musi być to szkołą będąca najbliżej miejsca zamieszkania, nawet nie musi być w tym samym mieście co miejsce zamieszkania. Jedyny wymóg, to by znajdowała się na terenie województwa, w którym mieszka Dziecko.
Jak wybrać szkołę?
Istnieje wiele placówek „przyjaznych edukacji domowej”. Warto poszukać w swoim województwie takiej, która za taką się podaje. Skorzystanie ze szkoły przyjaznej edukacji domowej z jednej strony pozwala uniknąć problemów związanych z niezrozumieniem „pomysłu” na domowe nauczanie przez dyrektora i nauczycieli, a to z nimi Rodzice będą mieć później do czynienia przy wydawaniu zezwolenia na edukację domową oraz przy egzaminach na koniec każdego roku. Z drugiej strony szkoła, która jest przyjazna edukacji domowej pomaga Rodzicom – oferuje np. materiały, wydarzenia dla Dzieci z edukacji domowej. Warto zatem poszukać takiej szkoły i zdecydować się na nią, nawet jeśli trzeba do niej dojeżdżać znacznie dalej niż do szkoły z rejonu.
Jakie dokumenty przygotować?
Po przyjęciu Dziecka do placówki, należy przygotować wniosek o zezwolenie na spełnianie przez Dziecko obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego poza przedszkolem, oddziałem przedszkolnym w szkole podstawowej lub inną formą wychowania przedszkolnego albo obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą.
Do kogo skierować wniosek?
Wniosek powinien zostać złożony do dyrektora placówki, znajdującej się na terenie województwa, w którym zamieszkuje Dziecko, do której Dziecko zostało przyjęte.
Co powinno znaleźć się we wniosku?
Sam wniosek powinien zawierać prośbę o zezwolenie na spełnianie obowiązku przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego albo obowiązku nauki poza placówką. Istotne są załączniki, które powinny być do wniosku dołączone. Wzory wniosku można znaleźć na stronach szkół przyjaznych edukacji domowej.
Co należy do wniosku dołączyć?
Do wniosku trzeba dołączyć:
Czy aktualnie jest wymagana opinia poradni?
Uwaga! Aktualnie (do 07 czerwca 2020 r.) wniosek o edukację domową można złożyć bez opinii z poradni! Wynika to z rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 29 kwietnia 2020 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 781). Zgodnie z ww. rozporządzeniem „W okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty nie stosuje się przepisów art. 37 ust. 2 pkt 2 lit. a ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe." (§ 1 pkt 8 lit c ww. rozporządzenia).
Czy zwolnienie z uzyskania opinii poradni obejmie wszystkich?
Jeśli Dziecko jest już objęte obowiązkiem przygotowania przedszkolnego czy obowiązkiem szkolnym, złożenie wniosku z najbliższych dniach bez opinii poradni może spowodować, że Rodzic uzyska decyzję pozytywną bez opinii poradni.
Problem może pojawić się w przypadku Dziecka, które jeszcze nie jest objęte obowiązkiem. Co do takiego Dziecka decyzja będzie mogła być podjęte dopiero we wrześniu (z początkiem roku szkolnego – bo wtedy dopiero powstanie obowiązek). Trudno ocenić jak do sprawy będą podchodzić osoby decyzyjne czyli dyrektorzy. Istnieje ryzyko, że w takim przypadku, we wrześniu dyrektor zwróci się o pozyskanie opinii (czyli uzupełnienie wniosku) o ile oczywiście we wrześniu szkoły będą funkcjonować już „normalnie”.
Podobna sytuacja dotyczy osób, które miały wydane zezwolenie tylko na dany etap edukacji (np. klasy I-III). Wówczas również istnieje ryzyko, że dyrektor decyzję co do kolejnego etapu podejmie dopiero we wrześniu, a wtedy może pojawić się problem jak wyżej czyli żądanie uzupełnienia opinii poradni.
Jak pozyskać opinię poradni?
Po opinię poradni należy udać się do publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej. Ustawodawca nie dopuszcza w tym zakresie opinii z prywatnych poradni. Trudno wytłumaczyć decyzję ustawodawcy w powyższym zakresie. Inaczej przykładowo jest w przypadku odroczenia obowiązku szkolnego – tu opinię może wydać także niepubliczna poradnia.
Czy jeśli Rodzice nie dostarczą opinii, to dyrektor skieruje Dziecko na badanie?
Obowiązkiem Rodziców jest dostarczenie opinii i dyrektor nie ma obowiązku kierować Dziecka do poradni. Zatem brak opinii w praktyce będzie równy odmowie wydanie zezwolenia.
Czy poradnia może wyrazić zgodę bądź nie wyrazić zgody na edukację domową?
Opinia poradni ma dotyczyć Dziecka. Wydawana jest po przeprowadzeniu rozmowy z Dzieckiem. Poradnia nie może zdecydować – w praktyce odmówić zgody na edukację domową. O zezwoleniu decyduje dyrektor placówki. W praktyce zdarzają się poradnie, które w opinii „wyrażają zgodę” bądź „odmawiają zgody”. Brak jest podstaw prawnych do takiego działania.
Na co zwrócić uwagę przy pozyskaniu opinii z poradni?
Trzeba wziąć pod uwagę, że czas oczekiwania na badanie może być długi, dlatego kroki mające na celu pozyskanie opinii trzeba podjąć z wyprzedzeniem.
Co powinno zawierać oświadczenie Rodziców o zapewnieniu Dziecku warunków umożliwiających realizację podstawy programowej obowiązującej na danym etapie edukacyjnym?
Oświadczenie to powinno zawierać samo oświadczenie i nic poza tym. W szczególności nie trzeba potwierdzać ww. oświadczenia dowodami. Nie trzeba posiadać sali lekcyjnej w domu ani spełniać jakikolwiek wymogów co do mieszkania, w którym ma uczyć się Dziecko. Oświadczenie może być „wplecione” w treść wniosku, a może także stanowić osobny dokument (tzn. być napisane na osobnej kartce). W praktyce wystarczy jedno zdanie. Warto skorzystać ze wzorów, które zamieszczone są na stronie placówki, do której zapisane zostało Dziecko.
Jak napisać zobowiązanie Rodziców do przystępowania w każdym roku szkolnym przez Dziecko spełniające obowiązek szkolny lub obowiązek nauki do rocznych egzaminów?
Zobowiązanie również może znaleźć się w treści samego wniosku, a może ono stanowić odrębny dokument (osobna kartka). W praktyce wystarczy jedno zdanie. Zobowiązanie to oczywiście nie dotyczy obowiązku przedszkolnego. Warto skorzystać ze wzorów, które zamieszczone są na stronie placówki, do której zapisane zostało Dziecko.
W jakiej formie dyrektor zezwala na edukację domową?
Dyrektor wydaje decyzję. Decyzja dyrektora ma charakter uznaniowy, co nie oznacza, że dowolny. Decyzja ta powinna być pozytywna, gdy spełnione są ww. przesłanki skorzystania z edukacji domowej.
Czy dyrektor może w decyzji zawrzeć jakieś dodatkowe warunki?
Nie. Decyzja obejmuje jedynie zezwolenie na alternatywną formę spełniania obowiązku i nie może nakładać na Rodziców żadnych warunków, które muszą spełnić w związku z pozytywną decyzją.
Co powinna zawierać decyzja?
Decyzja musi zawierać wszystkie elementy jakie spełniać powinna decyzja administracyjna (w szczególności oznaczenie organu, wskazanie adresata, rozstrzygnięcie o istocie sprawy oraz podpis osoby reprezentującej organ administracji).
Na jaki czas wydawana jest decyzja?
Przepisy tego nie regulują. W praktyce dyrektorzy wydają decyzję na cały okres edukacji w danej placówce albo na jakiś etap – np. klasy I-III, ale istnieje też możliwość wydania zezwolenie jedynie na jeden rok szkolny.
Kiedy dyrektor może wydać decyzję?
Decyzja może być wydana dopiero, gdy Dziecko jest objęte obowiązkiem rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązkiem szkolnym albo obowiązkiem nauki, a taki obowiązek rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego (wrzesień). W praktyce oczekiwanie na wydanie decyzji zanim Dziecko zostanie objęte obowiązkiem przygotowania przedszkolnego czy obowiązkiem szkolnym jest pozbawione podstaw prawnych.
Co jeśli dyrektor odmówi?
Decyzja dyrektora jest decyzją administracyjną. Przysługuje od niej odwołanie do właściwego kuratora oświaty.
Kiedy dyrektor może cofnąć zezwolenie?
Dyrektor cofnie zezwolenie:
Jeśli zezwolenie zostało cofnięte, a Rodzice dalej kontynuują nauczanie domowe, to naruszają prawo i narażają się na odpowiedzialność w ramach postępowania egzekucyjnego w administracji.
Decyzja pozytywna i co dalej?
To zależy już tylko i wyłącznie od Rodziców. Prawo w żaden sposób nie ingeruje w to w jaki sposób, w jakiej formie Dziecko będzie nauczane w edukacji domowej.
W praktyce wygląda to różnie, w zależności od wieku Dziecka, od możliwości Rodziców, od miejscowości w jakiej mieszka Rodzina.
Część osób faktycznie decyduje się na samodzielne nauczanie Dzieci, związane jest to z koniecznością wzięcia na siebie tego obowiązku przynajmniej przez jednego z Rodziców.
Część osób korzysta z pomocy korepetytorów. Cześć osób posyła Dzieci na zorganizowane zajęcia czy do „szkół”, które stworzone zostały specjalnie dla Dzieci z edukacji domowej czy to do innych miejsc świadczących takie usługi.
Trzeba pamiętać, że Dzieci młodsze głównie uczą się przez zabawę. Starsze Dzieci więcej uczą się same. Nauka może odbywać się w lesie, w teatrze, muzeum, w bibliotece czy na wycieczce.
Nie trzeba uczyć się codziennie. Osoby, które praktykują edukację domową twierdzą, że w przypadku Dzieci młodszych (początek podstawówki) opanowanie podstawy programowej zajmuje ok. 3 miesięcy. O tym jak zorganizować edukację domową decydują Rodzice. Każda Rodzina ma inny pomysł na edukację domową. Warto podpytać osoby, które mają już swoje doświadczenie w tym temacie.
Czy szkoła wspomaga Rodziców, którzy sami uczą swoje Dzieci?
Dzieci będące w edukacji domowej, a także ich Rodzice mogą korzystać ze wsparcia placówki, której dyrektor wydał zezwolenie na edukację domową. Dzieci mogą uczestniczyć w zajęciach dodatkowych, organizowanych w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz rozwijających zainteresowania i uzdolnienia uczniów, a także w zajęciach rewalidacyjnych dla uczniów niepełnosprawnych i z zakresu doradztwa zawodowego. Szkoła zapewnia również dostęp do darmowych podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych do obowiązkowych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego, a także ma obowiązek zapewniać pomoce dydaktyczne ze swoich zasobów (np. biblioteka). Dzieci mogą brać udział w konsultacjach pomagających w przygotowaniu do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych.
Jak wygląda weryfikacja wiedzy Dzieci, które uczą się w domu?
Dziecko zdaje egzamin na koniec roku z zakresu części podstawy programowej obowiązującej na danym etapie edukacyjnym, uzgodnionej na dany rok szkolny z dyrektorem szkoły. Jest to jedyna forma weryfikacji wiedzy Dziecka, a także realizacji obowiązku nauczania Dziecka przez Rodzica.
Kto przeprowadza egzamin?
Egzaminy klasyfikacyjne są przeprowadzane przez szkołę, której dyrektor zezwolił na spełnianie obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą. Egzamin przeprowadza komisja, w której skład wchodzą dyrektor oraz nauczyciele zajęć edukacyjnych.
Czy Rodzic może być obecny na egzaminie?
Podczas egzaminu Rodzice mogą być obecni w charakterze obserwatorów.
Jak wygląda ocenianie Dziecka?
Dziecko dostaje ocenę z egzaminu. Ocena ustalona w wyniku egzaminu klasyfikacyjnego jest oceną ostateczną.
Czy Dziecko otrzyma świadectwo szkolne?
Tak, Dziecko otrzymuje świadectwa szkolne.
Czy Dziecko dostaje ocenę z zachowania?
Nie. Uczniowi objętemu edukacją domową nie ustala się oceny zachowania.
W jakiej formie Dziecko zdaje egzamin ósmoklasisty albo maturę?
Razem z innymi uczniami w placówce.
Czy Rodzic musi się specjalnie przygotować do roli nauczyciela?
Nie, prawo nie przewiduje żadnych wymagań w tym zakresie. Nie ma potrzeby ani obowiązku kończenia specjalnych kursów czy studiów.
Czy edukacja domowa w Polsce jest popularna?
Choć sama edukacja domowa nie jest zjawiskiem nowym, bo znana jest od lat i w Polsce i na świecie, to w naszym kraju wciąż nie jest zjawiskiem popularnym. Jednocześnie zainteresowanie nią i świadomość Rodziców wciąż wzrasta. Według stanu na 30 września 2019 r. w Polsce w edukacji domowej było łącznie 12230 osób.
Tabela z danymi z podziałem na poszczególne typy placówek oraz województwa znajduje się tu: http://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=BN79VL&view=5
Zalety i wady edukacji domowej
Tak jak już pisałam wyżej, edukacja domowa to styl życia. To co dla jednego będzie zaletą dla innego może być wadą. Nie sposób ująć tego wszystkiego co wiąże się z edukacją domową w tym artykule. To już materiał na kolejny artykuł.
Aktualna sytuacja związana z nauczaniem Dzieci w domach w związku z COVID-19, a edukacja domowa
To co aktualnie dzieje się w polskich domach w związku z COVID-19 i edukacją online organizowaną przez szkoły, w którą angażowani siłą rzeczy są Rodzice, nie ma nic wspólnego z edukacją domową. W edukacji domowej to Rodzic decyduje czy, kiedy i jak uczy swoje Dziecko. A ramy wyznacza mu jedynie podstawa programowa. W edukacji domowej nikt nikogo nie kontroluje, nie sprawdza, nie zadaje prac domowych, nie wyznacza czasu nauki oraz godzin w jakich ma się odbywać. Wiedza Dziecka sprawdzana jest raz w roku – podczas egzaminu.
Jak wygląda podstawa programowa czyli czego faktycznie trzeba nauczyć Dziecko?
Rodzice poważnie myślący o edukacji domowej powinni zapoznać się z podstawą programową tak by mieć świadomość czego będą musieli nauczyć swoje młodsze Dzieci albo czego ich starsze Dzieci będą musiały nauczyć się same.
Podstawa programowa została zawarta w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356 tj. z dnia 24 lutego 2017 r.).
***
Podjęcie decyzji o rozpoczęciu edukacji domowej wymaga wnikliwej analizy, a czasem w jej wyniku przeorganizowania życia ze strony Rodziców. Jeśli Rodzice mają wątpliwości co do tego czy ta forma życia jest dla nich – mogą skorzystać ze wsparcia innych Rodziców, którzy w tej formie funkcjonują. Istotne jest to, że zawsze można wrócić do systemowej szkoły.
Jeśli decyzja już jest podjęta, to samo pozyskanie decyzji pozytywnej z prawnego punktu widzenia nie powinno rodzić problemów. Gdyby jednak takie się pojawiły, zapraszam do kontaktu.
Jeśli masz jakieś wątpliwości co do przepisów prawa, które regulują kwestię edukacji domowej, napisz do mnie: https://www.poprawnerodzicielstwo.pl/kontakt
Autor:
Paulina Janikowska – Mizera - radca prawny, rodzic, edukator (trener) i przedsiębiorca.
Na blogu opisuje jak wygląda życie radcy prawnego i rodzica oraz dlaczego i czego radca prawny uczy dzieci (nie tylko swoje), a także to co ma do przekazania rodzicom o prawie i o rodzicielstwie.
foto: www.freepik.com